× Zoom

Biogene aminen en op voedselallergie lijkende klachten.

De klachten lijken op voedselallergieën, maar zijn dit niet.

HIGH LIGHTS:

- Biogene aminen zijn verbindingen in de voeding die bij mensen o.a. overgevoeligheidsreacties teweeg kunnen brengen, maar ook ons gedrag kunnen beïnvloeden
- Bij biogene aminen speelt het immuunsysteem geen rol
- Belangrijke biogene aminen zijn: adrenali­ne, dopamine, fenylethylamine, histamine, noradrena­line, putrescine, serotonine, tryptamine en tyramine
- Ze komen in veel voedingsmiddelen voor en worden gedurende de verwerking, de rijping (gis­ting, fermentatie) en de opslag (bederf) gevormd
- Ze vormen normaal gesproken geen risico voor de mens omdat het lichaam deze verbindingen zelf kan aanmaken en afbreken


Direct naar paragraaf:

Inleiding

Biogene aminen (monoaminen) zijn verbindingen in de voeding die bij mensen o.a. overgevoeligheidsreacties teweeg kunnen brengen, maar ook ons gedrag beïnvloeden. De klachten lijken op voedselallergieën, maar zijn dit niet. Bij biogene aminen speelt het immuunsysteem nl. geen rol.
Het zijn stikstofverbindingen die in de omzetting door micro-organismen in planten, dieren en mensen gevormd worden.

Sommige hebben functies die vergelijkbaar zijn met die van hormonen, andere spelen een rol bij het functioneren van het zenuwstelsel, de darmmotoriek, het reguleren van de lichaamstemperatuur, het slaap­ritme en de activiteit van de hersenen.
Belangrijke biogene aminen zijn: adrenali­ne, dopamine, fenylethylamine, histamine, noradrena­line, putrescine, serotonine, tryptamine en tyramine.

Biogene aminen komen in veel voedingsmiddelen voor en worden gedurende de verwerking, de rijping (gis­ting, fermentatie) en de opslag (bederf) gevormd. Als het voedingsmiddel veel eiwitten bevat, zoals vis, kunnen er grote hoeveelheden biogene aminen worden gevormd.
Biogene aminen in voedingsmiddelen vormen normaal gesproken geen risico voor de mens, omdat het lichaam deze verbindingen zelf kan aanmaken en afbreken en zodoende kan compenseren voor van buitenaf aange­voerde biogene aminen. Bij de opname van grotere hoeveelheden of bij overgevoeligheid is dit mechanisme verstoord waardoor dan klachten kunnen ontstaan.

De klachten die kunnen ontstaan worden in de medische wereld pseudo-allergieën of PAR's genoemd. Bij de pseudo-allergieën treedt een overgevoeligheidsreactie op voor biogene aminen, bijvoorbeeld voor histamine uit bepaalde voedingsmiddelen. Het lichaam raakt door de opname van deze verbindingen uit balans, waardoor het juist nog meer histamine gaat (vrij)maken. Hierdoor kunnen de klachten optreden zoals migraine, netelroos, astma of vochtophoping.
Histamine-voorraden liggen in het lichaam opgeslagen in de mestcellen. Bij bepaalde mensen met een erfelijke aanleg voor een allergie zijn deze mestcellen veel minder stabiel dan normaal, waardoor ze te snel histamine vrijmaken. Dit kan bijvoorbeeld al gebeuren door koude of warmte.

De instabiliteit van de mestcellen wordt door zg. histamine-liberatoren beïnvloed. Deze verbindingen zitten vaak gewoon in onze voeding.
Enzymen zorgen in het lichaam voor de afbraak van biogene aminen. Grote hoeveelheden biogene aminen kunnen deze enzymen echter niet aan, omdat ze vrijwel con­stant door bv. alcohol en nicotine, maar ook de aanwezigheid van biogene aminen zelf en medicijnen in hun werking geremd worden.

Klachten ontstaan wanneer het gehalte aan biogene aminen te hoog wordt. Ook is duidelijk dat drinken en roken de klachten doen toenemen, omdat dit de enzymen remt die de biogene aminen afbreken. Ook bepaalde medicijnen remmen de afbraak van bio­gene aminen doordat zij de werking van de enzymen mono- en diamine-oxadase volledig remmen. Daardoor worden de aminen in het maag-darmkanaal niet afgebroken met als gevolg dat ze in het lichaam terechtkomen. Ook in het lichaam worden ze nauwelijks afgebroken waardoor ze zich ophopen en klachten veroorzaken. De opname uit de voeding hoeft dan maar gering te zijn om klachten te veroorzaken.

Bij sommige mensen komt het voor dat genoemde enzymen door een genetisch defect ontbreken in het maag-darmkanaal of nauwelijks werkzaam zijn. Deze mensen kunnen maar weinig biogene aminen verdra­gen.

inhoud

Adrenaline

Adrenaline is een vaso-actief en psycho-actief amine. Het vernauwt de bloedvatcapillairen en stimuleert het hart waardoor de bloeddruk verhoogd wordt. Adrenaline verhoogt tevens het bloedglucosegehalte door de afbraak van glycogeen te stimuleren. Het verwijdt de bronchiën en regelt de prikkeloverdracht in zenuw­weefsel vooral in de grote hersenen. Adrenaline komt in grote hoeveelheden vrij bij angst en stress, maar ook bij woede, kou, hitte, pijn en fysieke arbeid. Afgezien van adrenalineverslaving, is het in veel van deze gevallen goed dat de stof wordt aangemaakt omdat het de alertheid verhoogt en meer energie geeft.

Het vrijkomen van adrenaline maakt ook deel uit van de vecht- of vluchtreactie. In geval van gevaar is dat heel nuttig, door te vechten of te vluchten heb je immers meer kans om te overleven, dan als je in plaats daarvan het gevaar zonder weerstand tracht te trotseren. Ook wordt het gevoel van tijd beïnvloed: gebeurtenissen lijken trager te verlopen waardoor iemand sneller kan reageren.

Bij paniekaanvallen zonder uitwendige oorzaak is het vrijkomen van adrenaline een van de uitlokkende factoren van een aanval van hyperventilatie.
Adrenaline komt voor in druiven en ananas (1-2 milli­gram per kilo).

inhoud

Dopamine

Dopamine wordt in het lichaam zowel in het bijnier­merg als in de hersenen aangemaakt. Het kan worden omgezet in noradrenaline en adrenaline en is een voorraadbron voor deze verbindingen. Ook dopamine is een vaso-actief en psycho-actief ami­ne. Het speelt een grote rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn.

Het vergroot het pompvolume van het hart waar­door de bloeddruk stijgt en het versterkt de doorbloe­ding van de nieren waardoor er meer urine wordt gevormd. Dopamine speelt tevens een rol bij het omzet­ten van zenuwpulsen in spiercontracties. Dopamine komt vooral voor in bananen (8 mg/kg), avocado's (4-5 mg/kg), druiven en ananas (1-2 mg/kg).

inhoud

Fenylethylamine

Fenylethylamine is een vaso-actief amine en verhoogt de bloeddruk. Vooral astma, huiduitslag en migraine kunnen hiervan het gevolg zijn. Men vindt fenylethylamine vooral in voedingsmiddelen als cacao, chocolade, bepaalde kaas­soorten, worstsoorten, kip, vis, (bittere) amandelen en amandelolie.

inhoud

Histamine

Histamine is een vaso-actief en psycho-actief amine. Histamine komt in het lichaam op een aantal plaatsen voor. De meeste histamine komt niet vrij voor in het cytosol, maar zit in speciale blaasjes in mestcellen en in basofiele granulocyten.

Daarnaast komt histamine in redelijk grote hoeveelheden in de hersens voor, waar het als neurotransmitter fungeert. Maar de hoogste concentratie van histamine zit in de longen. Histamine reguleert onder andere de slaapprocessen. Het is bekend dat bepaalde antihistaminica (stoffen die de werking van histamine tegengaan) sederend zijn. Vernietiging van histamine-producerende neuronen of inhibitie van de histaminesynthese zal er toe leiden dat men niet meer waakzaam is in onbekende situaties.

Histamine leidt er juist toe dat men zeer waakzaam, alert en wakker is in dergelijke situaties. Het veroorzaakt een verwijding van de bloedcapillairen (haarvaten) en reguleert de doorbloeding van het lichaam. Door de sterkere doorbloeding daalt de bloeddruk. De verwijding van de bloedvaten veroorzaakt dat de wanden meer doorlaatbaar voor bloedvloeistof zijn. Dit vocht hoopt zich op in het omringende weefsel. De spieren van longen, maag en darm trekken zich onder invloed van histamine samen en de maagsapafscheiding neemt toe. De zenuwuiteinden worden door histamine gestimuleerd. Bij een overmaat aan histamine ontstaat hierdoor een stekende jeuk of pijn.

Histamine kan op twee manieren problemen geven in het lichaam:
1)Histaminevergiftiging
Door het eten van "bedorven" kaas, zuurkool, komkom­mer in het zuur, tomaten uit blik, worst, sardines, haring, makreel of tonijn komt of en toe histamine­vergiftiging voor. De klachten die binnen dertig tot zestig minuten optreden zijn rood aanlopen van het gezicht (flush), opvliegers, gevoel van inwendige hitte, gevolgd door zware kloppende hoofdpijn. Verder treden er hartkloppin­gen op en krachtige onregelmatige samentrekkingen van het hart, duizeligheid, flauwtes, jeuk, branderig gevoel van de mond en keel, snelle maar zwakke pols, problemen met het slikken, gevoelsstoornissen en een jeukende uitslag in gezicht en nek.
Een histaminevergiftiging wordt vaak niet alleen door hogere concentraties histamine in de voeding veroor­zaakt. Vaak hebben deze voedingsmiddelen ook hoge concentraties aan andere biogene aminen. Tri­methylamine, een biogeen amine dat in (verse) vis voorkomt, versterkt het effect van histamine in het lichaam met een factor tien. Andere biogene aminen kunnen de afbraak van histamine remmen, zowel in het maagdarmkanaal als in de rest van het lichaam. Duidelijk is dat bij de aanwezigheid van andere biogene aminen of alcohol een lagere hoeveelheid histamine at problemen kan geven.

2) Overgevoeligheid voor histamine
Overgevoeligheid voor histamine wordt voornamelijk veroorzaakt door het ontbreken van enzymen (als gevolg van een erfelijk defect) in het maag-darmkanaal die histamine afbreken. Klachten die veroorzaakt worden door een overgevoe­ligheid voor histamine, lijken sterk op die welke beschreven zijn bij een histaminevergiftiging en bij de (pseudo-)allergieën, omdat histamine hierbij een rol speelt. Voorbeelden zijn: astma, netelroos, oedeem, migraine en ziekte van Meniere.

inhoud

Histaminevrijmakers

Histaminevrijmakers zijn verbindingen die de instabiliteit van de mestcellen beïnvloeden en er histamine uit vrijmaken en in omloop bren­gen. Het teveel aan histamine dat zo in omloop komt, brengt het lichaam uit balans en leidt tot pseudo-allergische verschijnselen. Hier volgt een overzicht van histaminevrijmakers.

Voedingsmiddelen:
Alcoholhoudende dranken, bonbons e.d, ananas, aardbeien, kippe-eiwit, granen, tomaten, papaya, varkensvlees, vis, schaaldieren, kreeft, krab, noten, amandelen, pinda's.

Kruiden:
Basilicum, cayennepeper, dragon, eucalyptusolie, galanga (laos), gember, kaneel, foelie, kerrie, koriander, kruidnagelen (speculaas-, koek- en worstkruiden), lavas, majoraan, nootmuskaat, pa­prika, peterselie, sassefras (kauwgom, tandpasta, thee), selderij, knolselderij, tijm, venkel.

Hulpstoffenadditieven zoals benzoëzuur:
Verontreinigingen/contaminanten zoals nitraat.

Naast deze invloeden vanuit de voeding blijkt de insta­biliteit van mestcellen ook sterk te worden beïnvloed door stress, zowel psychologische als fysiologische. Dit verklaart waarom spanningen de ernst van voedselal­lergieën kunnen verergeren. Het merkwaardige van dit verschijnsel is dat mestcellen het meest stabiel zijn als psychologische en fysiologische stress met elkaar in evenwicht zijn. Iemand die een beroep heeft waarbij spanning normaal is, kan dus door lichamelijke inspan­ning zoals trimmen, fietsen of zwemmen de balans in evenwicht houden.

inhoud

Noradrenaline

Noradrenaline is een vaso- en psycho­actief amine, het verhoogt de bloeddruk door het ver­nauwen van de bloedcapillairen en het draagt prikkels over in het autonome zenuwstelsel, vooral in de grote hersenen. Noradrenaline regelt met serotonine de lichaamstemperatuur en het dagnachtritme. Het kan in de nieren in adrenaline worden omgezet. Overgevoe­ligheid voor noradrenaline leidt tot klachten als hoofd­pijn, hoge bloeddruk of sterk verlaagde hartslag.Over het algemeen voelen mensen met te weinig noradrenaline zich depressief en mensen met een teveel aan noradrenaline euforisch, gespannen, angstig of opgewonden. Dit hangt af van de stemming en/of van andere neurotransmitters, zoals onder andere serotonine.
Noradrenaline komt voor in bananen (2 mg/kg), druiven, ananas (1-2 mg/kg), sinaasappels en rode pruimen.

inhoud

Putrescine

Putrescine remt de afbraak van andere biogene aminen in het maag-darmkanaal doordat het het enzym mono-amine-oxydase (MAO) remt. In planten die op kaliumarme gronden groeien komen zeer hoge concentraties putrescine voor, vooral in komkommer, courgette en augurk.

inhoud

Serotonine

Serotonine is een vaso-actief amine, het vernauwt de bloedvaten en verhoogt de bloeddruk. Ook bevordert het de prikkelgeleiding in de hersenen. Bij depressieve mensen worden aanzienlijk lagere con­centraties serotonine in het bloed gevonden dan bij niet-depressieve. Bij patiënten met manieën is deze concentratie 's avonds sterk verhoogd. Serotonine regelt samen met nor-adrenaline ook de lichaamstemperatuur en het dag nacht-ritme. Slaapstoornissen kunnen hun oorzaak vinden in te hoge serotoninegehalten van het bloed. Het stimuleert het samentrekken van de darm.

Overgevoeligheid voor serotonine is een grote belasting voor hart, bloedvaten en nieren. Ook een grote opname van serotonine heeft een slechte invloed op deze orga­nen. Serotonine is een neurotransmitter met een exciterende werking. Het heeft invloed op stemming, zelfvertrouwen, slaap, emotie, seksuele activiteit en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels. Serotonine wordt afgegeven door serotonerge neuronen in de hersenen die naar verschillende onderdelen lopen, waaronder de prefrontale cortex (PFC). Dit gebied speelt een belangrijke rol bij onder andere verslaving en agressie.
Ananas, walnoten en bananen bevatten serotonine.

inhoud

Tryptamine

Tryptamine is een vaso-actief amine. Het verhoogt de bloeddruk. Tryptamine kan dezelfde klachten veroorzaken als histamine. Voor het­zelfde effect is echter zeker een tien keer zo hoge dosis nodig.
Tryptamine komt vooral voor in (oude) kaas en vleeswaren.

inhoud

Tyramine

Tyramine is een vaso-actief amine dat ervoor zorgt dat naast noradrenaline ook adrenaline wordt vrijgemaakt uit sympathische zenuwuiteinden. Het sympatische zenuwstelsel regelt de werking van de inwendige organen. Noradrenaline vernauwt de bloed­vaten, waardoor de bloeddruk stijgt en de frequentie van de hartslag toeneemt. Ook serotonine dat door tyramine wordt vrijgemaakt, vernauwt de bloedvaten en verhoogt de bloeddruk. Tevens stimuleert tyramine de gladde musculatuur.

De klachten die tyramine veroorzaakt zijn migraine (tyramine-hoofdpijn), hoge bloeddruk, duizeligheid, hartkloppingen, verhoogde hartslag, rug- en nekpij­nen.
Aan weerszijden van de wervelkolom ligt de sympathische grensstreng, een knooppunt van zenuwbundels die uit het ruggenmerg treden. Door overmatige prikkeling van de zenuwen door tyramine ontstaat pijn. De pijn wordt verlicht door een lichaamshouding aan te nemen die dit gebied zoveel mogelijk ontlast. Hierdoor treden er veranderingen op in de stand van de wervelkolom of individuele wervels. Door slijtage of klemming kunnen er daardoor rugpijnen optreden.

Tyramine komt vooral voor in oude kaas, vleeswaren, vis en groente.
Ook zijn er nog een 20-tal andere biogene aminen [1].
Een van de meest voorkomende klachten door biogene aminen is hoofdpijn of migraine, zoals tyraminehoofd­pijn. Een migraineaanval wordt gestart met het vrij­maken van het biogene amine serotonine uit bloed­plaatjes. Vrije serotonine activeert de pijnreceptoren en vergroot de doorlaatbaarheid van membranen, waardoor bijvoorbeeld lymfe uit de bloedvaten zich in het omliggende weefsel kan ophopen (oedeem). Een migraineaanval eindigt daarom vaak met een sterke diurese van soms meer dan een kilo lichaamsgewicht, een bewijs voor vochtophoping in het lichaam. In de urine worden vaak afbraakproducten van biogene ami­nen gevonden. De rol van histamine bij klassieke mi­graine is beperkt tot het vergroten van de doorlaatbaar­heid van membranen. Histamine speelt wel een centra­le rol bij clusterhoofdpijn.

Naast migraine, veroorzaakt door biogene aminen is er ook een allergische hoofdpijn en migraine. De sympto­men verschillen niet van de migraine die door biogene aminen wordt veroorzaakt. Ook deze vorm van migrai­ne eindigt vaak met een grote urinelozing. Natriumcromoglycaat kan het optre­den van migraine soms voorkomen als het voor of tegelijk met het voedingsmiddel wordt ingenomen.

inhoud

Conclusie:

Zoals uit bovenstaande blijkt, spelen biogene aminen een belangrijke rol in overgevoeligheidsreacties op bepaalde levensmiddelen. Bij de behandeling hiervan is het van groot belang de hoeveelheid biogene aminen in het lichaam laag te houden. Dit kan men bereiken door de consumptie van voedingsmiddelen die een hoge con­centratie biogene aminen bevatten te beperken en door histaminevrijmakers zoveel mogelijk te vermijden. Verder is het belangrijk de enzymen die biogene ami­nen in het lichaam afbreken optimaal te laten functio­neren en ze niet in hun werking te belemmeren door bv. alcohol, nicotine en bepaalde medicijnen.

Literatuur
J.Kamsteeg en M.I.A.Baas, E= Eetbaar? Alle E-nummers en de belangrijkste overige additieven, H.J.W.Becht, Bloemendaal 1986.
J.Huibers en J.Kamsteeg, Voedsel: oorzaak van lichamelijke klachten en psychische ontregeling. Over biogene aminen in ons dagelijks voedsel, Ankh-Hermus, Deventer 1986.
A.Askar en H.Treptow, Biogene Aminen in Lebensmitteln: Vor­komen, Bedeutung and Bestimmung, Eugen Ulmer, Stuttgart­Hohenheim 1987.
P.Timmermans, Risicofactoren verbonden aan de aanwezigheid van histamine en nadere biogene aminen in levensmiddelen: een literatuuroverzicht. KvW Amsterdam, 1985.

inhoud

Bronnen:
[1] J.Kamsteeg, Eetwaar= Eetbaar?, Over voedselallergie,H.J.W.Becht 2003.pp. 146-164
Orthomoleculair '88
Wikipedia
Biogenic Amines on Food Safety: Uitgebreide uitleg over biogene aminen met lijsten met gehaltes.


UITGELICHT

De insta­biliteit van mestcellen wordt sterk beïnvloed door stress, zowel psychologische als fysiologische. Dit verklaart waarom spanningen de ernst van voedselal­lergieën kunnen verergeren.
Het merkwaardige van dit verschijnsel is dat mestcellen het meest stabiel zijn als psychologische en fysiologische stress met elkaar in evenwicht zijn. Iemand die een beroep heeft waarbij veel spanning op treedt, kan dus door lichamelijke inspan­ning zoals trimmen, fietsen of zwemmen proberen de balans beter in evenwicht te houden.

inhoud
Contact
Copyright © VenG 2012-2024
Disclaimer & Privacy
Aanpassingen vinden voortdurend plaats
Bijgewerkt op 16 januari 2024
Techn. realisatie: B. S. & miracom.nl